TÁO BẠO TUỔI 14 (Hồi ký)

Đi lấy củi bằng thuyền là một công việc thường xuyên của quê tôi. Củi cần để đun bếp, hoặc làm nhà, làm chuồng bò, chuồng lơn, rào vườn, làm giàn bầu bí... Sau năm 1957 hai anh tôi đều đã ra Hà Nội. Ở nhà chỉ có tôi, mới 14 tuổi, em Hinh 9 tuổi và mẹ dì. Lúc này những việc lớn trong nhà tôi phải đảm nhận. Thông thường việc thuê thuyền đi lấy củi chỉ có người lớn, có kinh nghiệm, mới dám đảm nhận. Hầu hết mọi người, kể cả những ông tráng niên cũng phải đến xin đi nhờ. Còn bé, và chưa biết chèo lái thuyền, nhưng tôi quyết phá luật lệ này.

Việc đầu tiên là tập chèo lái. Tôi thường ra bến sông, thấy thuyền nào bỏ không là nhảy lên tập chèo. Nhiều hôm nhổ hẳn cọc neo thuyền, chèo ra giữa sông. Có lần suýt toi mạng, vì thuyền bị gió tạt không vào được, phải gọi nhờ người đi thuyền qua chèo vào bờ cho. Không nản chí, tôi lại ra tập tiếp. Khoảng bốn năm ngày sau tôi thấy đã vững tay lái. Tự tin vào mình, tôi thuê một chiếc thuyền, hẹn bọn trẻ con trong xóm, cùng lứa tuổi: Lợi, Biền, Diệu... cùng đi chặt củi. Từ nhà vào rừng lấy củi khoảng hơn mười cây số đường sông. Sông Gianh rộng, thường có gió to. Trước đây đã có nhiều trường hợp chìm đò, người chết. Có một lần chuyến đò lấy củi của anh Sinh tôi cũng đã bị chìm, một người chết. Biết vậy nên lúc đầu chúng tôi hơi run. Rất may là chuyến đầu tiên không gặp trở ngại nào. Chúng tôi rất phấn khởi. Bà con trong xóm ai cũng khen. Sau đó một tuần chúng tôi lại thuê thuyền đi tiếp, và lại trở về an toàn. Cứ thế hết chuyến này đến chuyến khác tôi tự thuê thuyền tự chèo lái. Củi chặt về la liêt cả nhà mà chưa hề gặp phải rủi ro nào.

Duy có một lần, chúng tôi vào chặt củi trước, sau đó mới về thuê thuyền đi chở. Nhưng rủi thay, khi chèo thuyền vào thì củi đã bị mất trộm hết.  Tôi và Nguyễn Văn Diệu chèo thuyền về, còn các bạn khác đi đường bộ. Tôi và Diệu chèo thuyền đến một cái cồn gần chợ Mới, thấy trên đó có rất nhiều dưa. Hai anh em cho thuyền cập bến lên hái vài quả ăn cho đở khát. Vừa hái xong dưa, nhìn ra thuyền. Ôi thôi, thuyền đã trôi ra giữa dòng vì quên cắm sào neo thuyền. Thế là hai anh em quẳng cả dưa để bơi ra lấy thuyền. Nước chảy xiết thuyền trôi nhanh, chúng tôi phải đi quá một quảng mới bơi ra đón thuyền.

Diệu sau này làm công tác đoàn trên tỉnh. Năm 1965 phụ trách thanh niên xung phong, hy sinh trên đường Trường Sơn